Bài và ảnh: Nguyễn Thị Ngọc Trâm
[MaskOnline] - Người Việt rất coi trọng bản sắc văn hóa trong phong cách ăn uống và đánh giá ẩm thực là một trong “tứ khoái”, như: Ăn mặc – ăn ở – ăn uống – ăn chơi. Với văn hóa ăn chay cũng có “tứ khoái” đó.
“Ăn chơi” trong văn hóa chay ở chỗ: Ví dụ ta ăn trong nhà hàng, vừa ăn, vừa giao lưu, vừa nghe nhạc nhẹ. Nhưng khi ăn chay người ta sẽ tự điều chỉnh tư thế ngồi, không vừa nhai vừa nói, không cúi gằm mặt xuống, không và cơm vào miệng liên tục, khi cầm ly nước cũng thanh tao nhẽ nhàng, uống từng ngụm nhỏ, không uống một hơi ừng ực, không cười to, không nói lớn. Nếu có uống bia tuyệt đối không hô “100%”.
Trong xã hội vẫn có câu đùa rằng: “Sống trên đời không biết đến rượu, không được thưởng thức các món ngon thì đi tu cho rồi”. Thực tế đã rất nhiều người sau khi hưởng thụ quá nhiều những thú vui từ rượu và món ngon đã nuôi dưỡng một cơ thể béo phì, huyết áp cao, bị bệnh gút, bị tiểu đường, bị choresteron trong máu cao nên đã phải tự lập trình lại cách sống chuyển sang chế độ ăn chay.
Giới nghệ sĩ có rất nhiều người cũng thích thú với văn hóa ăn chay bằng nhiều hình thức: Vì tâm linh, vì ăn kiêng, vì không muốn sát sinh, vì ý nghĩa lớn lao khác là góp phần bảo vệ môi trường.
NSƯT Thu Hà – Nhà hát kịch Hà Nội – đã từng ăn chay từ khi còn ngúng nguẩy bím tóc đuôi gà theo mẹ đi chợ. Vì mẹ theo Phật nên ăn chay để tăng trưởng đạo tâm. Thu Hà ngày ấy chẳng hiểu gì về ý nghĩa ăn chay nhưng thấy mẹ ăn thì thích ăn theo. Chị nói: “Đến bây giờ mới hiểu mẹ Hà ăn chay vì không muốn sát sinh. Mẹ thường nói có rất nhiều người kiếp trước vì tạo quá nhiều nghiệp chướng nên khi lìa đời bị đọa thành kiếp con vật, không nên giết chúng, từ đó cả nhà nghe theo mẹ ăn chay. Riêng Hà ăn chay thấy rất nhẹ nhõm, không sợ béo và trong tâm thấy rất thanh tịnh”. Nhờ vậy nên ít ai thấy nữ nghệ sĩ này nổi sân mà dung dị trong mọi ứng xử. Đặc biệt là ánh mắt luôn ấm áp khi Thu Hà thả mắt nhìn vào bất cứ cảnh hay người, ánh mắt thể hiện rất rõ nét từ bi. Đó cũng là thế mạnh cho chị thuận lợi trong diễn xuất trước ống kính hoặc trên sàn diễn.
Bên cạnh Thu Hà còn có một gương mặt khả ái nổi tiếng trên màn ảnh và sân khấu Việt Nam là NSƯT Hoàng Cúc, chị nuôi dưỡng nhan sắc của mình từ việc lặng lẽ tập ăn chay đã nhiều năm. “Khi ăn chay thấy rất hạnh phúc, mình lại trở về với chính mình như từ thủa nhân chi sơ vậy”. Chị nói và cười một cách tự tin, tỏ ra rất mãn nguyện và cho rằng ăn chay được coi là chuyện xưa, nhưng với chị lại là một trải nghiệm mới.
Đúng vậy, ăn chay không phải là vấn đề mới trong cuộc sống, trên thế giới ngày càng có nhiều người chọn chế độ ăn chay như một cung cách ăn uống lành mạnh và nhân bản.
Còn ca sĩ Đông Quân, ánh mắt đen nhân hậu, nụ cười hiền lành, nước da trắng mịn như con gái. Anh bạn trẻ cười nói khiêm tốn: “Đông Quân thích ăn chay trường lắm, nhưng những lần đi diễn ở xa không có điều kiện đành phải ăn mặn, nhưng cái tâm của mình vẫn hướng đến món chay nên đa số bữa ăn trong tháng vẫn là…chay”.
Năm 2009, nghệ sĩ cải lương Kim Tiểu Long hóa thân vào vai Thái Tử Tất Đạt Ma (Cồ Đàm) trong vở cải lương “Cuộc đời Đức Phật”, cũng kể từ đó Kim Tiểu Long đã ăn chay trường để giữ gìn tâm tịnh.
Ca sĩ Phương Thanh cười tít cả mắt, nói: “Đúng ra Phương Thanh ăn chay cả tháng được nhưng mà hay quên lắm, thường là các bạn nhắc nhau rồi “cả bọn” cùng đi ăn chay, vì bạn bè nhiều người ăn chay lắm. Với lại… hì hì… Phương còn kẹt cái… chưa bỏ được món nước mắm nên đang bỏ nước mắm từ từ”.
NSƯT Bạch Tuyết ăn chay trường đã trên 20 năm nay, nhà văn Nguyễn Đình Thi, NSƯT Thoại Mỹ cũng thực hiện chế độ ăn chay trường. NSƯT Bảo Quốc và cả gia đình, NSND Phạm Thị Thành, NSƯT Kim Cương, ca sĩ Hồ Quỳnh Hương, đạo diễn Võ Văn Trung, á hậu Trương Thị May và rất nhiều nghệ sĩ khác ăn chay định kỳ, đi đâu làm gì nếu có cơ hội là lại ăn chay.
Các nghệ sĩ ăn chay khẳng định rằng, tập quán ăn chay là trở về cội nguồn của tổ tiên sẽ dưỡng tâm, dưỡng sức khỏe làm cho con người nhân bản hơn.
Trên thế giới, những người mắc bệnh ung thư thì trị bệnh bằng cách bỏ đói ung thư bằng cách ăn chay.
Có người cho rằng ăn chay sẽ bị loãng xương, sẽ bị thiếu máu, sẽ không sung sức nên “hổng dám đâu”.
Bác sĩ Nguyễn Thị Kim Hưng – nguyên giám đốc Trung tâm Dinh dưỡng TP HCM đã ăn thuần chay nhiều năm, cho biết: “Trong nấm có nhiều chất sắt và kẽm. Các dưỡng chất chứa axit folic, vitamin B có trong các loại ngũ cốc như gạo lứt, bánh mì, bột mì đen, mì Ý. Các loạt đậu có chứa lượng lớn chất xơ, protein, sắt, folate, canxi và kẽm như đậu lăng, đậu tương, đậu đen, đậu phộng, hạt điều, mè v v… cung cấp hydratcacbon cho hoạt động của hệ thần kinh và quá trình tiêu hóa diễn ra được tốt, cung cấp cho cơ thể một lượng đạm không thua gì thịt, cá. Thực phẩm có lượng vitamin A cung cấp folate, chất xơ, canxi, lutin, kẽm như bông cải xanh hay còn gọi là súp lơ, có khả năng giúp sáng mắt. Ngoài ra còn có pho mát chứa rất nhiều canxi, phot pho và magiê cần thiết cho sự phát triển xương. Các loại trái cây có chứa lượng lớn cacbonhydrat, vitamin C, kẽm, folate, chất xơ. Riêng dâu tây có chất phytonutrient có khả năng bảo vệ tế bào”.
Tại Ấn Độ có truyền thống ăn chay trên 2.600 năm, đã trở thành một đời sống ăn chay tinh thần, rất nhiều giòng họ đều ăn chay. Riêng ở Việt Nam cũng nhiều gia đình có tới năm hoặc ba thế hệ ăn chay.
Cách đây hàng trăm năm, ăn chay đã song hành với các danh nhân là văn nghệ sĩ trên thế giới. Có thể kể đến như: Kịch tác gia nổi tiếng George Bernard Shaw người Ái Nhĩ Lan (1856 - 1950) đã được giải thưởng về văn học nghệ thuật Nobel năm 1925, ông ăn chay trường từ năm 25 tuổi. Có lần ông bị bệnh đến bác sĩ khám, bác sĩ cho rằng George Bernard Shaw ăn chay là một tật xấu, đã khuyên ông nên ăn mặn nếu không ông sẽ toi mạng vì kiệt sức. Nhưng George Bernard Shaw nói: “Tôi không ăn các thây ma của động vật”.
Léonard Da Vinci (1452 - 1519) người Ý, là nhà danh họa, nhà điêu khắc, là thi sĩ nổi tiếng trên thế giới. Ông nói ăn chay là đạo đức của con người. Ăn chay sẽ tránh được những tội ác về sát sinh. Người ta còn thấy các trang nhật ký của ông viết nhiều các câu danh ngôn về lòng từ bi bác ái và luôn luôn có những hành động yêu thương các loài sinh vật khác.
Đại văn hào Léon Tolstoi (1828 - 1910) đã ăn chay trường từ năm 1885. Ông cũng chủ trương không sát sinh và luôn nói đến vấn đề ăn chay và hòa bình. Ông tiên đoán những bạo động xảy ra triền miên trên thế giới chỉ vì loài người không biết tự chế tham vọng của mình. Sự kiện càng ngày càng tệ hại hơn và có thể xảy ra những cuộc chiến tranh khốc liệt làm xáo trộn cuộc sống an bình của nhân loại.
Ngoài ra còn có nhà bác học vĩ đại nổi danh từ thế kỷ thứ 20 là Albert Einstein (1879 - 1955), nhà toán học lừng danh trên thế giới Pythagore, nhà kinh tế gia Adam Smith (1723 – 1790). Thời đương đại có diễn viên điện ảnh nổi tiếng như Richard Gere (Mỹ), cầu thủ bóng đá tên tuổi như Roberto Baggio (Italia) là những người ăn chay trường.
Tiến sĩ Aaron Altshul, trong quyển Protein: Their Chemistry and Politics (Protein: Hóa Học và Chính Trị) đã viết: “Nếu chúng ta sử dụng một diện tích đất 1 mẫu Anh (4046m2) để trồng hoa màu cung cấp lương thực cho người ăn chay, ta sẽ được một sản lượng gấp 20 lần nếu dùng đất ấy để chăn nuôi súc vật lấy thịt. Hiện nay tại Hoa Kỳ, phân nửa diện tích đất để trồng trọt được dùng để sản xuất thực phẩm gia súc. Tôi nghĩ rằng nếu toàn bộ đất đai canh tác trên quả địa cầu này đều được dùng để sản xuất nông phẩm cho loài người thì chúng ta sẽ có khả năng cung ứng đầy đủ lương thực cho 20 tỷ dân số trên thế giới một cách dễ dàng”.
Đó là những lý do những cánh đồng xanh, những cánh rừng mà chúng ta đã từng sống chung, đã từng hít thở gần hết cuộc đời, nay đã trở thành hình ảnh xa xôi trong ký ức.
Từ những thực tế nói trên những quý ông nổi tiếng thế giới như Bill Gates đã ăn chay 3 năm liền. Cựu Tổng thống Bill Clinton có con gái là Chelsea, cô từng ăn chay trường và khuyên bố nên giảm cân và trị bệnh tim bằng cách ăn chay, vị cựu Tổng thống này đã nghe theo con gái ăn chay cho đến nay.
Văn hóa ẩm thực chay Việt Nam đã được kế thừa từ tiền sử loài người, con người vốn sinh ra là đã bắt đầu ăn chay. Tuy vậy, đến thời tiến hóa, một số người nhận định rằng chỉ có những người tu hành mới ăn chay, so với ngày nay ý nghĩ đó đã trở thành lỗi thời.
Riêng về Phật giáo, trong kinh điển giáo lý của Đức Phật không hề huấn thị các tu sĩ và Phật tử phải ăn chay mà chỉ khuyên không nên sát sinh. Các Tăng đoàn đã ăn chay để tránh sát sinh và nối tiếp truyền thống đó qua mấy ngàn năm đến nay.
Ngày nay, văn hóa ăn chay vượt ra ngoài tôn giáo, vì ăn chay là một nét văn hóa của các dân tộc trên thế giới nói chung, của Việt Nam nói riêng.
Trong đời sống, con người ăn thịt thường dễ chấp nhận những nhược điểm bên ngoài nên không động lòng trước cái chết của của con vật. Bình thường con người khi nhìn thấy ai cầm vũ khí là đã sợ hãi. Chưa nói đến người đó lại muốn giết mình thì gào thét, biểu lộ sự sợ hãi kinh hoàng. Con vật cũng vậy, nó không nói được, không van xin được, nhưng nó cũng biết sợ hãi, run rẩy, giẫy giụa trước khi chết. Nhưng, nếu ta ăn chay, tự khắc các tật xấu sẽ từ từ thoát ra khỏi cân não của mình. Ta sẽ không bao giờ nghĩ đến sát sinh là không bao giờ chứng kiến cảnh đau đớn của con vật trước khi bị bức tử.
Chính vì hiểu sâu xa ý nghĩa đó nên đã có rất nhiều nghệ sĩ thực hiện ăn chay không uống rượu để tránh tai nạn giao thông, tiết kiệm ngân sách, bớt sân si, gia đình hòa thuận, giảm ô nhiễm môi trường để thế hệ con cháu chúng ta được hít thở trong môi sinh trong lành.
http://maskonline.vn/20120123051640843p0c1002/nghe-si-voi-van-hoa-an-chay.htm
