Chùa Một Cột, tức Chùa Diên Hựu (phúc lành dài lâu),
miền Bắc Việt Nam, khởi xây 1049, thời Vua Lý Thái Tông
Quy mô Chùa Một Cột vào thế kỷ 12 to lớn lộng lẫy hơn như hiện nay rất nhiều. Văn bia tháp Sùng Thiện Diên Linh chùa Long Đọi (Nam Hà), dựng năm 1121, mười sáu năm sau khi chùa mới hoàn thành, cung cấp cho ta hình ảnh chân thực nhất về ngôi Chùa Một Cột thời Lý: “Lòng sùng kính Đức Phật, dốc lòng mộ đạo nhân quả, hướng về vườn Tây Cầm nổi danh, xây ngôi chùa Diên Hựu”. Theo dấu vết chùa cũ cùng với ý mới của nhà Vua (Lý Nhân Tông). Sáng đào hồ thơm Linh Chiếu, giữa hồ vọt lên một cột đá, đỉnh cột nở đóa hoa sen nghìn cánh, trên bông sen đứng vững tòa điện màu xanh, trong điện đặt pho tượng vàng nhân đức, vòng quanh hồ là hai dẫy hành lang; lại đào ao Bích Trì mỗi bên đều bắc cầu vồng để đi qua. Phía sân cầu đàng trước hai bên tả hữu, xây bảo tháp Lưu Ly.
Hàng tháng vào sớm ngày mồng một (ngày sóc), hàng năm vào dịp du xuân, nhà Vua ngồi xe ngọc, đến Chùa mở tiệc chay, làm lễ dâng hương hoa, cầu cho ngôi báu lâu dài, bày chậu thau làm lễ tắm tượng Phật. Trang sức pho tượng tinh tế, biểu lộ tướng mạo của năm loại chúng sinh.
Vua Lý Nhân Tông là một vị minh quân, trị vì lâu nhất trong lịch sử nước ta (56 năm). Ngài có công gầy dựng giang sơn, thành lập Quốc Tử Giám, đại học đầu tiên của Đại Việt, vào năm Bính Thìn (1076). Ngài chăm sóc cho dân và có óc sáng tạo siêu việt, khởi xướng việc lập đê điều ngừa lũ lụt. Ngài cũng có lòng thương yêu loài vật, cấm giết trâu bò bừa bãi: “Ai mổ trộm trâu bị phạt 80 trượng và tội đồ làm người hầu trong quân đội; người giết trâu và ăn trộm trâu đều phải bồi thường; hàng xóm biết mà không tố cáo cũng bị phạt 80 trượng.”
Những dữ kiện lịch sử trên cho thấy dân tộc ta, dưới sự lãnh đạo sáng suốt, đã có truyền thống ăn chay và bác ái, đưa đến một Đại Việt hùng mạnh và thịnh vượng. Nguyện mong năm Canh Dần 2010, những khía cạnh tốt của loài cọp như sức mạnh, lòng dũng cảm, và tính bảo vệ muôn dân của một bậc chúa tể sơn lâm, sẽ là những mục tiêu tốt cho chúng ta vươn tới trong năm mới.
Cọp Trả Ơn ~ Tranh: Thiên Quốc
